او كه بود؟

علوم ادبى را نزد ادیب نیشابورى و حكمت را نزد حاج میرزا عباسعلى معروف به فاضل و آقا بزرگ حكیم و فقه را نزد پدر خود آموخت. ادیب طوسى با سفرهایى كه به هند، تركستان، عربستان، مصر، شام و آسیاى صغیر كرد، به زبانهاى رایج عربى، تركى، اردو، انگلیسى، سانسكریت، اوستایى، پهلوى و كلدانى آشنایى كامل پیدا كرد. وى در تبریز اقامت نمود و مجله‏ى «ماهتاب» را در سال 1316 ش آنجا به مدت یك سال انتشار داد. در دانشكده ‏ى ادبیات تبریز تدریس كرد و مدیریت مجله‏ى آن دانشكده را نیز عهده‏دار شد. او كتب زیادى به رشته‏ى تحریر درآورد. از جمله آثار وى: «تاریخ دینى ایران» در دو دوره؛ «دستور زبان فارسى» در سه دوره؛ «بودا در هند»؛ «تخت سلیمان»؛ «پیام فردوسى»؛ به نظم؛ «لغات آذرى»؛ «لهجه‏ هاى محلى»؛ «تعلیم و تربیت از نظر غزالى».مدرس، ادیب، محقق. تولد: 1283، مشهد (محله نوغان). درگذشت: 5 خرداد 1361، تهران. محمد امین طوسى، معروف به ادیب طوسى، فرزند شیخ محمدحسین گیلانى در شهر مشهد به تحصیل پرداخت و در مكتب‏ هاى قدیم و مدارس علوم دینى به كسب علم و دانش مشغول شد و علوم ادبى را از ادیب نیشابورى و حمكت و فسلفه را از آقا بزرگ حكیم آموخت و مدتى نیز در سبزوار نزد حاج ملا هادى سبزوارى به فراگیرى اصول فسلفه اشراق پرداخت. وى در سال 1342 ق. به بغداد رفت و در آنجا به تحصیل زبان انگلیسى و تدریس ادبیات مشغول شد و بعد از سه سال اقامت به مشهد بازگشت و در مدارس آنجا به تحصیل پرداخت. پس از آن نیز در مدرسه‏ هاى تهران و یزد و تبریز به تدریس مشغول شد. ادیب طوسى سفرهایى به ندوتسان و عربستان سعودى و تركستان و مصر و سوره و تركیه نمود. از آن پس كه به ایران مراجعت كرد به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و چندى در اداره‏ى كل نگارش وزارت فرهنگ به خدمت پرداخت و سال‏ها نیز در دانشگاه تبریز به تدریس در دانشكده ‏ى ادبیات مشغول بود و در ضمن مدیریت نشریه‏ى «دانشكده ‏ى ادبیات و علوم انسانى تبریز» را به عهده داشت. پس از آن كه بازنشسته گردید در اواخر عمر به تهران آمد و در این شهر اقامت گزید. از جمله آثار وى مى‏توان به موارد زیر اشاره نمود: آموزش و پروش از نظر غزالى (تبریز، 1320)؛ ایام كودكى (نظم، تهران، 1312)؛ بودا در هند؛ پیام فردوسى (نظم، تهران، 1313)؛ تاریخ دینى ایران قدیم (در دو دوره)؛ تخت سلیمان؛ دستور زبان و معانى و بیان و بدیع فارسى؛ رابطه اوزان شعر یا ترانه‏ هاى محلى ایران (تبریز، 1332)؛ فرهنگ لغات ادبى تبریز (دو جلد، 1349)؛ فرهنگ لغات بازیافته (ذیل برهان قاطع) (تبریز، دو جلد، 1343)؛ فرهنگ لغات لهجه‏هاى محلى ایران؛ فقه الغة فارسى؛ لغات آذرى؛ تلخیص مثنوى؛ مهرشاه و میهن (نظم، تبریز 1320)؛ نقد الادب (بغداد). وى همچنین مجله‏ ى «ماهتاب» (نشریه ى انجمن ادبى آذربایجان) و نیز داستان‏هایى چند را منتشر ساخت. از جمله این داستان‏ها مى‏ توان به این عنوان‏ ها اشاره كرد: انتقام عشق (سه جلد، تبریز، 1319 -1317)، مرد عجیب، جوكى در جنگل، دخمه‏ هاى سیاه یا كلبه بدبختان (تبریز 1320)، شبح مخوف، درویش گمنام.