در برنامه "سرزمین من" رادیو فرهنگ، رضا مختاری اصفهانی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر، به مرور مهم‌ترین رویدادهای تاریخی روزهای بیست‌وسوم و بیست‌وچهارم تیرماه پرداخت. این گفتگو، ابعاد جدیدی از وقایع دوره مشروطه و نقش روحانیون در آن را روشن ساخت.
آغاز مهاجرت كبری و پیوستن شیخ فضل‌الله نوری (1285 شمسی)
آقای مختاری به تاریخ 23 تیرماه سال 1285 شمسی اشاره كرد كه آغاز مهاجرت كبری فقهای تهران به قم است. این مهاجرت كه به دلیل گستردگی و مسافت طولانی‌تر نسبت به مهاجرت صغری (به حضرت عبدالعظیم حسنی) به "كبری" نامگذاری شد، در پی سركوب اعتراضات مردم و عدم تحقق خواسته اصلی فقها یعنی "عدالت‌خانه" شكل گرفت. نكته قابل توجه در این مهاجرت، پیوستن شیخ فضل‌الله نوری به مهاجرین بود، در حالی كه وی در مهاجرت صغری همراهی نكرده بود. این مهاجرت سرانجام به مشروطه شدن ایران منجر شد و نقش پررنگ روحانیت را در تحولات سیاسی آن زمان نمایان ساخت.
ترور آیت‌الله سید عبدالله بهبهانی، رهبر معنوی مشروطه (1289 شمسی)
مناسبت تاریخی دیگر، مربوط به 24 تیرماه سال 1289 شمسی و ترور آیت‌الله سید عبدالله بهبهانی، از فقهای برجسته و مؤثر تهران است. ایشان از سادات موسوی و از شاگردان برجسته میرزای شیرازی و آیت‌الله سید حسین كوه كمری بودند. آیت‌الله بهبهانی به دلیل نفوذ فراوان خود در هر دو جبهه مذهبی و سیاسی، وزنه تعیین‌كننده‌ای در جریان مشروطه‌خواهی به شمار می‌رفت و اتحاد او با سید محمد طباطبایی، معروف به "سیدین سندین"، نقشی كلیدی در پیشبرد مشروطه داشت. آقای مختاری به شجاعت مثال‌زدنی ایشان اشاره كرد كه حتی در زمان به توپ بسته شدن مجلس و دستگیری توسط قزاق‌ها نیز خم به ابرو نیاورد و با محمدعلی شاه به تندی سخن گفت. ترور ایشان در شرایطی كه مشروطه به حضور چنین شخصیت‌های شجاع و جسوری نیاز مبرم داشت، ضایعه‌ای بزرگ محسوب می‌شود. برخی این ترور را به اختلافات میان احزاب و جریان‌ها، از جمله رقابت حزب اعتدالیون به رهبری بهبهانی با دموكرات‌ها و تقی‌زاده، مرتبط می‌دانند.
درگذشت آیت‌الله سید موسی زرآبادی قزوینی (1313 شمسی)
آخرین مناسبت مورد اشاره، درگذشت آیت‌الله سید موسی زرآبادی قزوینی در تاریخ 24 تیرماه سال 1313 شمسی بود. ایشان متولد قزوین و از جانب پدر و مادر به فقهای قزوین منسوب بودند. آیت‌الله زرآبادی از شاگردان میرزا حسن كرمانشاهی، سید شهاب شیرازی و شیخ فضل‌الله نوری بود و آثاری متعدد از جمله شرح سلامان و ابسال ابن سینا و رساله‌ای درباره مشروطه دارد. ایشان از فقهای مشروطه‌خواه بودند و در شاهزاده حسین قزوین به خاك سپرده شدند.
