تحلیل SWOT وضعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی عربستان

یكی از بنیادی‌ترین و شاید بتوان گفت مهمترین پیش شرط‌های تصمیم سازی و تصمیم گیری، تحلیل و نیز پژوهش در حوزه سیاست خارجی، داشتن شناخت و آگاهی جامع، دقیق و به روز در خصوص ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و … كشورهای مد نظر است. طبیعی است كه عدم وجود چنین شناختی منجر به اشتباه محاسباتی و اتخاذ تصمیم‌های هزینه بردار برای كشور در سطح كلان و ارائه تحلیل‌های اشتباه و پژوهش‌های بلا فایده خواهد بود.

متأسفانه به‌طور كلی در خصوص كشورهای جهان اسلام و به ویژه كشورهای اسلامی منطقه خاورمیانه با وجود اهمیت چند بعدی آن، منبع فارسی قابل توجهی وجود ندارد و معدود آثاری هم كه نگاشته شده اند، یا نگاه تك بعدی دارند و یا مدت زمان زیادی از تاریخ انتشار آنها گذشته است و به روز نیستند.

این‌میان، كتاب عربستان، تألیف سید حمزه صفوی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، كه به همت مؤسسه آینده پژوهی جهان اسلام به زیور طبع آراسته شده است را می‌توان از معدود آثار ذی قیمتی دانست كه توانسته است با بهره گیری از داده‌های دقیق و به روز و با ساختاری منظم، تصویر جامعی از این كشور ارائه نموده و اطلاعات معتبری در خصوص این كشور بسیار مهم را در اختیار علاقه مندان به حوزه سیاست خارجی و مطالعات جهان اسلام قرار دهد.

عربستان قبله گاه مسلمانان جهان بوده و دارای بالاترین ذخایر نفت جهان است. این كشور یكی از بانفوذترین حكومت‌ها را در بین دولت‌های اسلامی دارد و به نوعی مهمترین رقیب ایران در منطقه به شمار می‌رود كه این مسئله اهمیت شناخت این كشور را دوچندان می‌كند. كتاب عربستان از مجموعه كتب كشورهای اسلامی، در شش فصل و یك ضمیمه آماری تنظیم شده است.

فصل اول این كتاب به تشریح جغرافیای طبیعی و انسانی عربستان بر پایه جدیدترین اطلاعات آماری پرداخته است. در فصل دوم ساختار اقتصادی عربستان مورد مطالعه قرار گرفته است. در این فصل به بررسی جامع مهمترین منبع اقتصادی عربستان یعنی نفت و گاز، بخش صنعت و شاخص‌های مهم اقتصادی پرداخته شده است.

نكته مهم این فصل علاوه بر مسائل مربوط به نفت كه معمولاً در كتاب‌ها به آن پرداخته می‌شود، شاخص‌های جهانی شدن اقتصاد عربستان و نیز محیط قانونی كسب و كار در این كشور و زیر ساخت‌های اقتصادی آن پرداخته شده است.

در فصل سوم، سیاست و حكومت در عربستان سعودی بررسی شده است. در این بخش از كتاب با نیم نگاهی به سابقه تاریخی، به ساختار حكومت معاصر در عربستان پرداخته شده و علاوه بر آن، گروه‌ها و سازمان‌های مختلف سیاسی موجود در آن توضیح داده شده است.

همچنین سیاست خارجی عربستان و توان نظامی این كشور نیز از دیگر نكات بررسی شده در فصل سوم است. در فصل چهارم این اثر جامع، وضعیت اجتماعی، آموزشی و فرهنگی، بهداشت و رفاه اجتماعی و رسانه‌های گروهی این كشور تشریح گردیده است.

در فصل پنجم، صنعت گردشگری عربستان و نهادها و سازمان‌های مرتبط با آن مورد بررسی قرار گرفته است و خوانندگان كتاب را با استراتژی‌ها و مؤلفه‌های گردشگری و تأثیر آن بر بخش‌های مختلف اقتصادی این كشور آشنا می‌كند. اما مهمترین بخش و در واقع فصل ممیز این اثر ارزشمند كه آن را از سایر آثار در این زمینه جدا می‌كند، تحلیل SWOT وضعیت سیاسی، اقتصادی و نظامی عربستان در فصل ششم این كتاب است.

امروز تحلیل SWOT مبنای بسیاری از تصمیم گیری ها در سطح كلان و راهبردی است و مهمترین نقطه قوت اثر این اثر علاوه بر آنچه در معرفی فصول پیشین این كتاب گذشت، ارائه تحلیل علمی با مدل SWOT از وضعیت عربستان پس از تشریح كلی و ایجاد تصویری جامع از كشور مورد مطالعه در ذهن مخاطب است. طوری كه مخاطب پس از مطالعه داده‌های معتبر در پنج فصل گذشته، به تحلیلی فراگیر و البته بی طرف از عربستان سعودی دست می‌یابد كه در نوع خود كم نظیر و بسیار ارزشمند است. در انتهای كتاب نیز شاخص‌های آماری عربستان جهت استفاده پژوهشگران در مطالعات آتی ضمیمه شده است.

مطالعه این كتاب برای تصمیم گیران، كارشناسان و تصمیم سازان حوزه سیاست خارجی، دانشجویان رشته‌های علوم سیاسی، روابط بین الملل، مطالعات منطقه‌ای و جغرافیای سیاسی و نیز برای كلیه علاقه مندان به حوزه مطالعات جهان اسلام توصیه می‌شود.
منبع: مهر